Verlatingsangst is een diepe angst die veel invloed kan hebben op je dagelijks leven—voor jezelf, je partner en mensen in je omgeving. Je herkent het vast: de constante onzekerheid en de angst dat iemand die je dierbaar is je zomaar kan verlaten. Verlatingsangst kan zich op verschillende manieren uiten: misschien zoek je voortdurend bevestiging, heb je moeite om je grenzen aan te geven, of probeer je controle te houden over de ander.
Je worstelt met vragen als: hoe ga ik om met mijn verlatingsangst, hoe verander ik dit, en hoe zorg ik ervoor dat het mijn relatie niet te veel beïnvloedt?
Bij Oerouders coachen wij (Paul en Nance) mannen en vrouwen naar een krachtig huwelijk en voorlevend ouderschap. We hebben inmiddels meer dan tien jaar ervaring en hebben meer dan honderd (?) stellen geholpen naar een sterke relatie.
In dit blog gaan wij je duidelijkheid geven over wat verlatingsangst is en wat hieraan ten grondslag ligt. Daarbij gaan we in op:
- Wat is verlatingsangst?
- Hoe ontstaat verlatingsangst?
- Hoe herken je verlatingsangst?
Wat is verlatingsangst
Verlatingsangst is de intense angst om verlaten of afgewezen te worden door iemand die je dierbaar is. Je leeft met de voortdurende onzekerheid dat iemand in je leven – of dat nu een partner, vriend, of zelfs een collega is – je op elk moment kan loslaten. Het is alsof er constant een stemmetje in je hoofd zit dat fluistert: “Wat als ik niet goed genoeg ben?” of “Wat als hij of zij iemand vindt die beter is dan ik?”
Deze angst kan ervoor zorgen dat je altijd op je hoede bent, alert op signalen dat iemand je mogelijk in de steek laat. Het maakt je soms jaloers, onzeker en het zorgt er zelfs voor dat je een ander wantrouwt, zelfs al is er geen aanwijsbare reden.
Als we het omdraaien komt het hier op neer: je snakt naar een diepe verbinding met andere mensen. Alleen door ervaringen van vroeger ben je hierin beschadigd.
Het kan zijn dat je ouders gescheiden zijn toen je jong was en dat je daardoor altijd de angst voelt dat iemand die je lief is, je zomaar kan verlaten.
Verlatingsangst laat hierin een tegenstrijdigheid zien. Je wilt verbinding. Maar verbinding kan ook pijn betekenen, omdat iemand je kan verlaten. Op deze wipwap balanceer je als je verlatingsangst hebt.
Verlatingsangst gaat verder dan je gewoon zorgen maken om iemand, dit laat zich het makkelijkst illustreren met een paar voorbeelden.
Voorbeeld 1: Je partner is te laat
- Normale reactie: Je vraagt je af of alles goed is en stuurt een berichtje en laat het vervolgens los.
- Verlatingsangst: Je belt tien keer, bedenkt rampscenario’s en bent ervan overtuigd dat je partner je heeft verlaten.
Voorbeeld 2: Je hebt een meningsverschil
- Normale reactie: Je staat open voor discussie en verschillende standpunten.
- Verlatingsangst: Je geeft direct toe uit angst dat de ander boos wordt en je verlaat.
Zie je het verschil?
Hoe herken je verlatingsangst?
Als je verlatingsangst hebt, kun je dit op veel verschillende manieren herkennen.
Veel geven in de relatie
Je hebt de neiging om veel te geven in de relatie. Dat is een mooie eigenschap, maar wat je bij verlatingsangst vaak ziet, is dat je geeft, omdat je bang bent dat de ander weggaat. Je geeft daarmee vaak een deel van jezelf weg.
Constant bevestiging zoeken:
Je zoekt voortdurend naar de bevestiging van de ander. Je wilt dat de ander bevestigt dat hij/zij er nog voor je is, zelfs zonder duidelijke reden. Bijvoorbeeld door steeds te vragen: “Vind je me nog leuk?” of “Ben je nog steeds blij met mij?”
Onzeker worden bij stilte of vertraging in reacties
Als iemand niet direct reageert op je berichtjes of telefoonoproepen, kun je je al snel zorgen maken dat ze je niet meer belangrijk vinden.
Heftige reacties op kleine conflicten
Zelfs een klein meningsverschil kan angst oproepen dat de ander misschien uit je leven wil verdwijnen. Hierdoor kun je overdreven reageren en escaleren, om maar te voorkomen dat de ander je verlaat.
Jezelf opofferen
Uit angst voor verlies pas je je vaak volledig aan aan de wensen van de ander, ook al betekent dit dat je je eigen grenzen overschrijdt.
Controle zoeken
Je hebt de neiging om te controleren waar de ander is, wat ze doen, en met wie. Dit geeft een gevoel van zekerheid dat je weet wat er speelt.
Je hebt moeite met alleen zijn
Alleen zijn voelt voor jou ongemakkelijk en beangstigend. Je hebt vaak het gevoel dat je alleen gelaten wordt, en zoekt daarom constant gezelschap of afleiding.
Het idee van alleen zijn, roept gevoelens van leegte en onzekerheid op, waardoor je vaak plannen maakt om maar niet alleen te hoeven zijn.
Je hebt het gevoel dat je ‘te veel’ bent voor anderen
Je hebt vaak het idee dat je te intens of veeleisend bent in je relaties, en dit maakt je onzeker.
Je twijfelt of mensen wel bij je willen blijven als je je behoeftes en gevoelens deelt, en je bent bang dat je de ander overweldigt. Dit zorgt ervoor dat je jezelf soms inhoudt of probeert om niet ‘te veel’ te zijn.
Je voelt je snel bedreigd door anderen die dicht bij je partner staan
Als je partner of een goede vriend(in) tijd doorbrengt met anderen, voel je je snel onzeker en misschien zelfs jaloers.
Je bent bang dat deze mensen belangrijker worden voor je partner dan jij. Deze angst kan ervoor zorgen dat je extra veel aandacht en bevestiging van je partner vraagt.
Je hebt moeite met grenzen stellen uit angst voor afwijzing
Grenzen aangeven voelt riskant. Je bent bang dat de ander zich hierdoor afgewezen voelt of boos wordt en daardoor afstand neemt.
Daarom stel je vaak geen grenzen, ook al betekent dit dat je dingen accepteert die eigenlijk niet goed voor je zijn. Je laat liever de ander voorgaan dan dat je het risico loopt hen te verliezen.
Claimerig gedrag
Je hebt de neiging om je partner te claimen. Je klampt je vast uit angst dat de ander je verlaat. En hoe meer afstand de ander neemt, hoe meer jij je vastklampt.
Dit doe je vaak, terwijl je in kern weet dat dit geen fijn gedrag is. Alleen de angst is vaak zo groot, dat het voelt alsof je niet anders kunt.
Lees verder na dit blok
Binnen 5 minuten antwoord op de vraag:
'Hoe krachtig is mijn relatie?'
Deze test is 100% gratis
Voorbeeld uit de praktijk
Lotte zit thuis op de bank. Haar partner had beloofd om rond zes uur thuis te zijn, maar het is inmiddels half zeven en hij heeft nog steeds niets van zich laten horen.
Een onrustig gevoel begint zich op te bouwen in haar buik, en haar gedachten gaan onmiddellijk alle kanten op.
In plaats van te bedenken dat hij misschien in de file staat of simpelweg vergeten is om haar een berichtje te sturen, schiet ze door naar het ergste scenario: “Wat als het niet goed is, misschien wil hij niet meer bij me zijn. Wat als hij me niet meer leuk vindt en me straks vertelt dat het over is?”
Het onrustige gevoel in haar buik verplaatst zich naar haar borst, waar het voelt alsof het stormt. Haar ademhaling versnelt en haar handen beginnen een beetje te trillen. Ze pakt haar telefoon en stuurt hem een berichtje: “Ben je bijna thuis?” Nog steeds geen antwoord. Ze wordt onrustiger en onrustiger. Rationeel probeert ze zichzelf te kalmeren ‘doe nu niet zo stom’. Maar nee, dat helpt niet. Ze appt nog een keer: “Ben je er bijna?”
Tien minuten later hoort ze de auto van haar partner op de oprit. Ze snelt naar de deur: “Heb je niet gezien dat ik je geappt heb?” vraagt ze licht verwijtend. Hij is zich van geen kwaad bewust; hij had vertraging in het verkeer en belde met een collega. Nu wordt Lotte weer wat rustiger, gelukkig, er is niets aan de hand.
Het voorbeeld uitgelicht
Dit voorbeeld laat heel mooi zien wat er kan gebeuren als je verlatingsangst hebt.
- Je ziet dat Lotte in haar hoofd verhalen en doemscenario’s laat ontstaan, die op dat moment niet relevant of waar zijn. Deze verhalen zijn gebaseerd op oude angsten en pijn (waarover later maar).
- Lotte heeft letterlijk een fysieke reactie van pijn en onrust in haar systeem, deze reactie is vaak lastig te reguleren. Ondanks dat je weet dat je ‘irrationeel’ reageert, lukt het je niet om jezelf te kalmeren.
- Als haar partner eindelijk thuis, reageert ze licht verwijtend of een beetje boos terwijl ze opgelucht is dat hij er is.
- Voor je het weet ontstaat er irritatie bij haar partner omdat Lotte te kort op z’n huid zit. Ze appt een aantal keren, staat direct bij de deur en begroet hem ook nog licht verwijtend. Hiermee creëert Lotte een reactie die ze juist niet wil.
- Lotte is continu met haar telefoon bezig: heeft hij haar berichtjes gezien, waarom is ‘ie niet online, waarom belt hij niet even.
Verlatingsangst en de impact op je omgeving
Wanneer je verlatingsangst hebt, kan dit spanning veroorzaken in je liefdesrelatie. De constante angst om verlaten te worden, maakt dat je veel bevestiging nodig hebt.
Misschien ben je snel jaloers, bang dat je partner meer aandacht heeft voor anderen, of vraag je herhaaldelijk of alles wel goed zit tussen jullie. Dit gedrag kan voor je partner belastend zijn, omdat hij of zij het gevoel kan krijgen dat ze het nooit genoeg kunnen doen om jou gerust te stellen.
Stel, je partner besluit een avond met vrienden weg te gaan zonder jou. Rationeel vind je dit prima, maar op gevoelsniveau geeft dit onrust. Je voelt je nerveus en vraagt je af of hij of zij liever tijd met anderen doorbrengt dan met jou. Hoewel dit vaak niet de realiteit is, voelt het voor jou wel zo.
Het kan ervoor zorgen dat je constant contact zoekt, door bijvoorbeeld te bellen of berichten te sturen. Je partner kan dit ervaren als een vorm van controle, wat uiteindelijk juist afstand in de relatie kan creëren.
De dans van verlatingsangst en bindingsangst
Hiermee raken we direct aan de dans van verlatingsangst en bindingsangst. De tegenhanger van verlatingsangst is namelijk bindingsangst. Bij bindingsangst speelt er vaak een onderliggende angst om je helemaal over te geven aan het samen zijn.
Dit komt voort uit een onbewuste angst om je autonomie en vrijheid te verliezen.
Bindingsangst gaat over de angst om de controle en je eigen identiteit kwijt te raken binnen de relatie. Als je bindingsangst heb, wil je ruimte behouden door je niet volledig te binden, uit angst om in de relatie te versmelten en daardoor je eigen identiteit te verliezen. Wat je dan doet, is de ander onbewust afstoten, omdat binden te bedreigend is.
Op het moment dat de partner met verlatingsangst te claimerig is, zal de partner met bindingsangst zich zo beklemd voelen dat hij of zij volledig in de achteruit gaat en meer afstand neemt. Dit triggert alles in de partner met verlatingsangst en dan herhaalt de cirkel zich opnieuw.
Je ziet dat er hiermee een dynamiek ontstaat waarbij beide partners elkaar afwisselend aantrekken en afstoten. Deze dynamiek creëert een vicieuze cirkel waarin de ene partner, vaak degene met bindingsangst, de ander op afstand houdt om hun eigen ruimte te behouden. De partner met verlatingsangst ervaart echter pijn door deze afstandelijkheid en klampt zich juist meer vast, wat vervolgens de bindingsangst van de ander weer versterkt.
Gedrag waar je niet trots op bent
Vanuit de diepe angst om verlaten te worden, laat je soms gedrag zien waar je niet trots op bent. Dit kan pijnlijk zijn om aan te kijken, omdat je weet dat je bijvoorbeeld te claimerig bent.
Maar het blijft daar niet bij. Het kan ook zijn dat je onrust of gedoe met je partner blijft opzoeken om te testen of je partner wel echt bij je blijft. Dat is in de kern een onveilige manier, maar wel een manier die je misschien kent vanuit je opvoeding. Als je partner blijft, ben je voor een tijdje gerustgesteld, maar dat gevoel duurt doorgaans niet lang.
Een andere vorm van destructief gedrag is zelfopoffering. Je zet al je eigen behoeften opzij om te voorkomen dat de ander weggaat.
Je probeert zo hard om geliefd te zijn dat je jezelf verliest in de relatie. Je geeft je autonomie op voor verbondenheid. Alleen, dat is geen gezond uitgangspunt, want ieder mens heeft behoefte aan autonomie.
De kans bestaat dat jij je schaamt voor dit gedrag. Je wilt niet aanhankelijk zijn, je wilt niet dat je ander je ziet, terwijl je zo kwetsbaar bent en je wilt niet in de paniekmodus schieten om kleine dingen.
De schaamte is niet raar, maar weet dat je hierin ook zachter mag zijn voor jezelf. Je laat dit gedrag niet uit luxe zien. Vaak heeft dit een dieperliggende oorzaak, die te herleiden is naar je kindertijd.
Verbondenheid, autonomie en competentie
Voordat we kijken naar de oorzaak van verlatingsangst is het belangrijk dat je dit weet. Verbondenheid, autonomie en competentie zijn psychologische basisbehoeften die ieder mens kent en nodig heeft.
Verbondenheid gaat over de behoefte om je met anderen verbonden te voelen, om te weten dat je geliefd en gewaardeerd wordt. Bij verlatingsangst speelt deze behoefte een grote rol: je verlangt intens naar een diepe connectie met je partner, vrienden of familie.
Naast verbondenheid is er autonomie, dit is de behoefte om jezelf te zijn en onafhankelijk te blijven.
Daarnaast is er competentie. Dit gaat over het gevoel dat je in staat bent om goed met situaties om te gaan en dat je het waard bent om lief te hebben.
Verlatingsangst gaat over het vinden van een balans tussen verbondenheid en autonomie.
Je wilt je veilig verbonden voelen, zonder jezelf te verliezen. Deze balans is nu verstoord, omdat je jezelf vaak weggeeft, ten koste van je autonomie.
Dit vraagt van jou dat je aan de slag gaat met je eigen autonomie en competentie zodat je zelfvertrouwen groeit en jij je goed voelt over jezelf, ongeacht de reacties van anderen. Door te werken aan je eigenwaarde en zelfstandigheid, kun je leren om in verbinding te zijn zonder dat je vervalt in afhankelijkheid.
Hoe ontstaat verlatingsangst?
Verlatingsangst ontstaat vaak door ervaringen van afwijzing, verlies of verlatenheid in je kindertijd. Dit verlies kan vele vormen aannemen, zoals het verlies van een ouder door overlijden of echtscheiding.
Als we dat op een rij zetten, kan dit er zo uit zien:
Verlies
Het verliezen van een ouder, broertje, zusje, oma of iemand anders die je dierbaar is kan diepe sporen nalaten. Dit soort verlies leert je dat mensen die je dierbaar zijn zomaar uit je leven kunnen verdwijnen.
Het gevolg is vaak een diepgewortelde angst dat de geschiedenis zich herhaalt en dat de mensen van wie je houdt opnieuw kunnen wegvallen. De angst draag je altijd bij je.
Echtscheiding
Als je als kind een echtscheiding hebt meegemaakt, kan dat ook een verband met je verlatingsangst hebben. Je ontwikkelt hier opnieuw de angst dat mensen zomaar kunnen vertrekken.
Het idee dat iemand die van je houdt zomaar uit je leven kan verdwijnen, zoals gebeurde tijdens de scheiding, kan ervoor zorgen dat je in je volwassen leven moeite hebt om je volledig aan anderen te hechten. Je blijft altijd een beetje op je hoede, bang dat iemand je misschien zal verlaten, net zoals destijds gebeurde.
Inconsistente zorg van je ouders
Als je bent opgegroeid met een ouder die je de ene dag overspoeld was met liefde en warmte, maar de volgende dag emotioneel afstandelijk of onbereikbaar was, kan dit een blijvend effect op je hebben. Je leert daardoor dat liefde onvoorspelbaar is en elk moment kan verdwijnen. Hierdoor ben je misschien altijd op je hoede en zoek je constant bevestiging, omdat je bang bent dat de liefde van de ander plotseling kan omslaan.
De grote vraag is: welke ervaringen uit het verleden liggen ten grondslag aan jouw verlatingsangst? Vaak heeft dit z’n oorsprong in een disbalans die in de jeugd is ontstaan en in jouw volwassen leven doorwerkt.
Bang om weer de pijn van verlating te voelen
Verlaten worden door mensen die je dierbaar zijn, doet pijn. Als je in je eerdere leven een dergelijke ervaring hebt opgedaan kom je in tweestrijd. Je wilt de immense pijn van verlating niet weer voelen, je bent er zelfs een beetje bang voor.
Eigenlijk wil je gezien worden in deze angst en in deze pijn, alleen dit kun je niet afdwingen bij een ander. Het is niet raar dat je opnieuw bang bent om gekwetst te worden. Als je dit weet kun je hier actief mee aan de slag, zodat dit de relatie met jezelf en de mensen in je omgeving ten goede komt.
Afstand en nabijheid
In jou vindt een constant gevecht plaats tussen afstand en nabijheid als je verlatingsangst hebt. Je wilt verbinding met de ander en je bent bang voor verbinding met de ander.
Als iemand te dichtbij komt, is de kans groter dat je afgewezen of verlaten wordt door iemand die je dierbaar is. Gedachten zoals “Als ik me te veel hecht, word ik kwetsbaar” of “Ik hou liever afstand om mezelf te beschermen” komen misschien naar boven.
Vergelijk het met een wedstrijdje touwtrekken. Aan de ene kant van het touw staat het deel van jou wat connectie en veiligheid wil. Aan de andere kant staat het deel van jou wat bang is om verlaten te worden.
Ik ben bang dat ik mijn partner wegjaag door mijn verlatingsangst
Dit is een heel begrijpelijke zorg, en het is belangrijk om open te communiceren zonder je partner onnodig te belasten of de verantwoordelijkheid bij hem of haar neer te leggen. Weet dat het voor je relatie van fundamenteel belang is dat je hierover kunt praten.
Jullie hebben allebei een proces te doorlopen dat de relatie ten goede komt.
Als eerste helpt het om in alle rust met je partner te bespreken waar je tegenaan loopt, zodat je partner jou beter leert begrijpen. Vanuit dit gesprek kunnen jullie samen kijken waar je concrete stappen kunt zetten om aan jouw verlatingsangst te werken.
Je kunt je partner uitnodigen om met jou mee te lopen in dit proces. Wat je tot nu toe hebt gedaan, is oude pijn meenemen in jullie relatie. Als hij of zij jou kan steunen en dragen in dit proces, heb jij de ruimte om dit te veranderen, wat de relatie ten goede komt.
Wel moet gezegd worden dat dit vaak ook een proces is wat van twee kanten komt.
Relatie tussen geven en nemen
In een gezonde relatie is er altijd een natuurlijke balans tussen geven en nemen. Beide partners dragen op hun eigen manier bij aan de relatie, ondersteunen elkaar, en ontvangen ook steun terug. Deze balans zorgt ervoor dat beide partners zich gewaardeerd en verbonden voelen.
Maar wanneer verlatingsangst (of bindingsangst) een rol speelt, kan deze balans verstoord raken, vaak zonder dat je het zelf doorhebt.
Het eerste wat je kunt doen als je merkt dat verlatingsangst een thema is in je relatie, is kijken naar hoe jullie allebei geven en nemen binnen de relatie. Vraag jezelf af: kun je liefde en aandacht van je partner volledig ontvangen, of houd je onbewust iets tegen uit angst om afhankelijk te worden? En op welke manieren geef je zelf, zonder dat je een constante bevestiging nodig hebt?
Het is helpend hier samen met je partner naar te kijken, en eerlijk te bespreken hoe jullie dit ervaren. Misschien merk je bijvoorbeeld dat je moeite hebt om liefde echt te ontvangen, omdat je bang bent dat het elk moment weer kan verdwijnen. Of misschien geef je veel, maar verwacht je daar onbewust altijd iets voor terug, zoals bevestiging of geruststelling.
Door hiernaar te kijken en hier acties aan te koppelen herstel je de balans in de relatie. Maar niet alleen dat: je creëert ook begrip en compassie naar elkaar.
Kortom
Verlatingsangst kan voelen als een pittig thema. Zoals je gelezen hebt, heeft dit vaak zijn oorsprong in je verleden. Als je begrijpt waar jouw verlatingsangst z’n oorsprong heeft, kun je aan de slag om dit te veranderen.
Dit proces is een persoonlijk proces, maar heeft ook z’n weerslag in jouw relatie. Door bewust stil te staan bij de dynamiek tussen geven en nemen in je relatie, kun je een eerste stap zetten naar een situatie waarin jouw verlatingsangst minder de boventoon voert.
Open communicatie en begrip van twee kanten helpt je om patronen te doorbreken en de relatie te versterken. Door jezelf en elkaar ruimte te geven, ontstaat er een veilige basis waarin liefde en verbonden kunnen zijn, zonder angst of afhankelijkheid.
Lees verder na dit blok
Gratis Gids
Samen Sterk-gids
- Direct meer tijd en echt aanwezig zijn
- Samen bouwen aan jullie huwelijk en ouderschap
- Verbind op een diepere laag
- Stel bij waar nodig dankzij de eenvoudige reflectie en groei samen verder
- Meer rust, stevigheid en vertrouwen in de relatie en ouderschap
Waar kan OerOuders mee helpen
Je leest een artikel uit de kennisbank van OerOuders. Wij zijn Paul en Nance, de oprichters van OerOuders. Onze missie is om jou te helpen met het bouwen aan een krachtige relatie en toegewijd ouderschap
De Podcast
n de podcast nemen Paul & Nance je mee in de wereld van krachtige huwelijke en toegewijd ouderschap.
In deze podcast kun je verwachten dat we diep in gaan op essentiële en wezenlijke thema’s waar je partner, ouder en zelfs als kind mee te maken hebt.
Dagelijks zijn wij online te vinden op o.a. Instagram. We delen hier over de dagelijkse invulling van het huwelijk en het ouderschap, zodat jij op een leuke manier geïnspireerd raakt om dagelijkse te investeren in de belangrijkste personen.
